Wet DBA – Freelance product owner een schijnzelfstandige?

De wet DBA is er om schijnzelfstandigheid tegen te gaan. De wet is er al bijna 10 jaar en de overheid heeft besloten te gaan handhaven vanaf januari 2025. Die wet is niet gemaakt om freelance product owners en hun opdrachtgevers te pesten, maar het heeft wel invloed op die groep. Lees in deze blog over de verschillende scenario’s voor freelance product owners en opdrachtgevers, en ontdek hoe je je kunt voorbereiden op de veranderingen die de handhaving met zich meebrengt.

Schijnzelfstandigheid is er om werkende mensen te beschermen, en die bescherming is nodig. Verreweg de grootste groep zelfstandigen in Nederland is niet die creatieve duizendpoot met een Macbook en chai latte of die consultant met wit overhemd en Moleskine boekje. Nee, de meeste zzp-ers komen nauwelijks rond, draaien lange diensten met fysieke arbeid en worden zonder blikken of blozen vervangen als ze dan ziek worden of vakantie nemen. Nogmaals, super goed idee dat de overheid hierop gaat handhaven.

Wellicht goed om eerst even wat context te bieden bij die groep van ongeveer 1.800 interim product owners.

Er zijn ongeveer 1.600 freelance product owners en die groep is te splitsen in twee subgroepen. Het ene deel is naar mijn bescheiden mening inderdaad schijnzelfstandige. Deze product owners werken 2-3 jaar fulltime bij dezelfde opdrachtgever en lijken in alles op een gewone werknemer. Na een veel te lange periode ‘moeten’ ze er uit en vervolgens worden ze door een recruiter opgepikt en de cyclus herhaalt zich bij de buren.

Het andere deel is de ondernemende product owner die graag elk (half) jaar een nieuw bedrijf uit de brand wil helpen. Iemand die graag snel en veel leert en ook een grote bak ervaring meeneemt. Dat zijn mensen met een netwerk, eigen website en deze mensen hebben ook het abstractievermogen om te beseffen dat er risico’s aan hangen. Je moet een goede verzekering hebben en een spaarpotje voor het geval je een zomer zonder opdracht zit of als je opdrachtgever failliet gaat. Dit is een groep die naar mijn mening (en dat zeg ik niet omdat ik zelf ook een paar jaar in deze groep heb geacteerd) echt iets toevoegt om tijdelijke problemen op te lossen in het Nederlandse bedrijfsleven. En ja, die mensen hebben een hogere integrale kost dan werknemers, maar voegen ook écht meer toe.

En er is nog een kleine groep van zo’n 200 product owners die in dienst is bij detacheerders. Zij vallen niet onder de wet DBA, maar onder andere wetgeving, namelijk de wet WAADI. Dat wordt geborgd door Stichting Normering Arbeid, dus je mag er als opdrachtgever van uitgaan dat elke detacheerder met het SNA keurmerk de zaakjes goed op orde heeft.

Die groep freelancers die ergens 3 jaar rondloopt moet lekker in dienst gaan en die detacheerders met keurmerk en hun klanten kunnen rustig toekijken wat er gebeurt, want zij vallen –tenzij kwaadwillend– de komende jaren denk ik echt niet binnen de scope van de handhavers.

Maar wat gaat er nou gebeuren met die middelste groep? Dus die ondernemende ‘opdracht hopper’? Die groep product owners en hun opdrachtgevers, waar zijn die aan toe? Moeten die voor de kerst allemaal een nieuwe baan of product owner vinden?

Het antwoord is: Dat hangt ervan af… Op de website van de rijksoverheid zijn verschillende scenario’s uitgewerkt voor verschillende sectoren. En natuurlijk valt de product owner tussen wal en schip. Er is een voorbeeld van een adviseur die veel vrijheid geniet en op resultaat wordt afgerekend en die persoon is freelancer. Maar het volgende voorbeeld is een interim manager die vooral een team aan het werk moet houden en daarvoor spelregels krijgt van hogerop. Die persoon zou een arbeidscontract moeten krijgen. En laten we eerlijk zijn… De product owner zou graag op die adviesstoel willen zitten, maar is in de praktijk toch vooral met backlog management bezig om een team aan het werk te houden. Dus dan durf ik te stellen dat het gros van de ZZP-product owners zich op glad ijs begeeft. In een derde voorbeeld dat ik zag ging het over een IT’er die stopt aan het product zodra het af is, maar een IT’er die codeert heeft écht een ander profiel dan de –en zo zal de Belastingdienst er vermoedelijk naar kijken– projectcoördinator die vooral in Teams zit.

Wellicht is er hoop te vinden in een scan van de Belastingdienst. Die is haar hersens nog aan het kraken op hoe ze dit nu precies gaan cheffen, maar hebben al wel een lijst met 10 vragen opgesteld waarlangs jij en zij kunnen beoordelen of het gaat om een verkapt dienstverband of niet.

Lees als ZZP-er en opdrachtgever even mee en bepaal of je hier ‘ja’ of ‘nee’ antwoordt.

1. Werkzaamheden en werktijden. De opdrachtgever kan de werktijden bepalen, hoe het werk wordt verricht of wat de werktijden zijn.
2. De duur van de werkzaamheden. Het werk wordt gedurende langere tijd verricht.
3. Wie verricht welke werkzaamheden? De werkende voert werkzaamheden uit die ook door werknemers worden verricht bij die organisatie.
4. Welke werkzaamheden worden verricht? De werkende verricht taken die structureel onderdeel zijn van de organisatie (zoals bouwen bij een bouwbedrijf, of lesgeven op een school).
5. Het werk persoonlijk verrichten. De werkende verricht het werk persoonlijk. De werkende mag zich niet zonder toestemming van de werkgevende laten vervangen.
6. Beloning. De vergoeding/het salaris voor het werk wordt van tevoren per uur (of per maand) afgesproken en op een vast moment overgemaakt.
7. Hoogte vergoeding. De vergoedingen zijn niet veel hoger dan het salaris dat aan werknemers wordt betaald voor gelijksoortig werk.
8. Commercieel risico. De werkende loopt weinig commercieel risico bij het uitvoeren van het werk. Bijvoorbeeld omdat de werkgever/opdrachtgever de kosten draagt als het werk niet goed wordt uitgevoerd.
9. Aantal opdrachten en opdrachtgevers. De werkende heeft steeds verschillende opdrachten en opdrachtgevers.
10. Resultaat. De werkende heeft een ‘inspanningsverplichting’. Dit betekent dat hij/zij niet rechtstreeks wordt afgerekend op een bereikt resultaat.

Op hoeveel van de 10 vragen beantwoord je ‘ja’? Hoe meer het er zijn, hoe groter de kans dat het schijnzelfstandigheid is. Een (tijdelijk) arbeidscontract zou dan meer op zijn plaats zijn.

Er is (nog) geen superscherpe lijn, dus dat je bijvoorbeeld bij 4 of meer keer ‘ja’ automatisch naar een arbeidscontract moet en ik kan me voorstellen dat sommige vragen ook net wat zwaarder wegen, maar dat is dus allemaal nog onduidelijk. En voor sommigen is onduidelijkheid meer OK dan voor anderen. Dus wellicht kies jij als ZZP-er wel eieren voor je geld na de kerst of misschien dat jij als opdrachtgever wel de risico’s aandurft dat er nog een zak geld achteraan moet.

En qua snelheid hink ik op twee gedachten.

Enerzijds lees ik dat de Belastingdienst geen extra handhavers inzet na de kerst 2024. Dan kan ik me voorstellen dat de soep in 2025 niet zo heet gegeten wordt als deze wordt opgediend.

Anderzijds –en ik merk dat die kant wat zwaarder weegt voor me– kunnen ze met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2025 boetes uitdelen. Het is nog een beetje onduidelijk wie de boete dan krijgt, maar ik vermoed de opdrachtgever, omdat die met terugwerkende kracht loonbelasting zal moeten gaan betalen.. Dus als je dan wel aan de beurt bent in bijvoorbeeld 2026 of in 2027, dan wordt het alsnog een serieus bonnetje. Beter voorkomen dan genezen.

Nu we ruim 1.000 woorden verder zijn, is het denk ik goed om even te doen wat product owners goed kunnen: denken in oplossingen. Hierbij het korte stappenplannetje dat ik voorstel voor ZZP’ers en opdrachtgevers.

Voor de ZZP’er zie ik vier scenario’s:

• Je vindt de meerwaarde voor jou en je klant dermate hoog dat je het risico accepteert. Helemaal prima, vooral doorbeuken.
• Vind je het toch een beetje spannend? Bespreek het met je opdrachtgever hoe die erin zit. Samen kom je vast tot een wijs besluit of je voor scenario 1 (boven), 3 of 4 (onder) gaat.
• Ga over naar een (tijdelijk) arbeidscontract bij je huidige of een andere werkgever. Als je verliefd bent op het snelle switchen en de leercurve, kies dan voor detachering. Ik ken nog wel een clubje dat altijd goede mensen zoekt 🙂
• Pas je propositie aan. Op welke van die 10 vragen ging je nat? En kan je daarin bijschaven? Misschien kan je wel meer resultaatgericht gaan werken (de applicatie gaat live met scope X)  of ga je meer dingen naast elkaar doen. (32 uur delivery PO bij club A en nog 8 uur discovery PO bij partij B)

Als ik opdrachtgever was, zou ik het volgende doen:

• Vink je vaak genoeg de ‘nee’ in de vragenlijst van de Belastingdienst aan om met freelancers te kunnen blijven werken?
• Als je besluit te gaan handelen, dan zou ik vooral niet je freelancers naar buiten schoppen. Dat lijkt me iets te dramatisch. Maar ga wel het gesprek aan over op wat voor termijn je kiest voor een ander oplossing. Geef bijvoorbeeld ruim van tevoren door dat je niet wilt verlengen of dat je die doorlopende overeenkomst af laat lopen over X maanden. Fair play is ook wat waard.
• Misschien ben je wel zo verliefd op elkaar dat je met elkaar verder gaat op arbeidscontract. De persoon is immers al ingeburgerd en kundig, dus dat is je wellicht wel een mooi salarisaanbod waard.
• Mocht je toch de flexibele schil willen houden, stap dan over op detachering. Neem het SNA keurmerk als vereiste mee in je bureauselectie. Wij helpen je graag en beschikken naast SNA ook over de ISO27001 waardoor je data veilig is bij ons. klik hier om te kijken welke van onze 20 interim product owners beschikbaar zijn of neem gewoon even contact met mij op via Linkedin, mail of telefoon (ook whatsapp).
• Mocht dit een eye opener zijn die je doet beseffen dat je toch een vaste product owner nodig hebt, ga dan vooral werven. Weet wel wat er op dit moment 300 open vacatures zijn op LinkedIn, dus hou rekening met een maand of 3 doorlooptijd. (dat was misschien ook wel de reden waarom je ooit voor flexibele invulling koos?). Gelukkig hebben we ook een werving & selectie oplossing. Ook daarvoor komen we graag met je in contact via LinkedIn, mail of telefoon (ook whatsapp).

Er is te veel onduidelijkheid om volledig kleur te bekennen. Maar de praktische en vooral operationele aard die veel ‘proxy’ of ‘bus rep’ product owners hebben zorgen ervoor dat ik vrees dat dit in de nieuwe omstandigheden wordt gezien als schijnzelfstandigheid. Ik hoop dat ik ernaast zit, want ook in ons netwerk zitten tientallen fantastische freelancers die heel ongelukkig zouden worden van een dienstverband. Maar als over één of enkele jaren blijkt dat dat het offer is van onze beroepsgroep om in de breedte het werknemersklimaat in Nederland te verbeteren, dan voelt het als een nobrainer. Tot die tijd, happy to discuss.